به‌لطف فروش بین‌المللی و بینندگان و مخاطبان فراوان جهانی به‌ویژه از کشورهای روسیه، چین، کره و آمریکای لاتین، تلویزیون ترکیه توانسته پس از ایالات‌متحده، رتبه‌ی دوم پخش برنامه در سرتاسر جهان را به خود اختصاص دهد. در حال حاضر، شیلی در رده‌ی نخست و مکزیک و آرژانتین در رده‌های بعدی پرداخت بیشترین هزینه برای خرید سریال‌های ترکیه‌ای قرار دارند. به گفته‌ی آرزو اوزتورکمن (Arzu Ozturkmen) مدرس تاریخ شفاهی در دانشگاه بوعازیچی (Boğaziçi University) استانبول، آنچه ترکیه برای تلویزیون تولید می‌کند، یک سری برنامه‌ی آبکی (Soap Operas)، تله‌نوولا (Telenovela) یا درام تاریخی (Period Dramas) نیست بلکه سریال‌های تلوزیونی (Dizi) یا بهتر بگوییم ژانرهای در حال پیشرفت و منحصر‌به‌فردی‌ست که با تلفیق فضا و موسیقی به محبوبیت دست می‌یابند. لازم به ذکر است که تله‌نوولا به مجموعه‌های تلویزیونی محدود ولی محبوب در بین کشورهای آمریکای لاتین گفته می‌شود.
سریال‌های تلویزیونی، نشأت گرفته از رویدادهای فراگیر و همه‌جانبه‌ای هستند که معمولاً طول هر قسمت آن‌ها دو ساعت یا بیشتر زمان می‌برد. زمان اختصاص یافته به تبلیغات در ترکیه ارزان است و سازمان نظارت بر پخش دولتی موظف است که در ازای هر 20 دقیقه پخش محتوا، هفت دقیقه را هم به نمایش آگهی‌های تبلیغاتی اختصاص دهد. هر سریال تلوزیونی دارای موسیقی متن خاص خود است و می‌تواند تا 50 شخصیت اصلی را شامل گردد. بیشتر این سریال‌ها معمولا در مکانی مانند قلب استانبول تاریخی فیلمبرداری می‌شوند و تنها در صورت ضرورت از استودیوها استفاده می‌کنند.
تجارت بزرگ
چگونه تلویزیون ترکیه جهان را تسخیر می‌کند؟
10 سال پیش، صادرات برنامه‌های تلویزیونی ترکیه حدود 1.000.000 دلار در سال بود، اما طبق گزارش روزنامه‌ی دیلی صباح (Daily Sabah)، امروز این مبلغ به 350.000.000 دلار رسیده است و برنامه‌های تلویزیونی کشور ترکیه اکنون در بیش از 100 کشور دنیا پخش می‌شوند. این ارقام تکان‌دهنده نشان می‌دهند که ترکیه چگونه در تولید و توزیع درام‌های تلویزیونی در سراسر جهان موفق عمل کرده است. کارشناسان این صنعت پیش‌بینی می‌کنند که درآمد حاصله از این تجارت تا سال آینده به 1.000.000.000 دلار برسد، زیرا برنامه‌های ترکیه هر روز توسط شرکت‌های پخش بیشتر و بیشتری در سراسر جهان مورد استقبال قرار می‌گیرند.
آمریکای جنوبی
تلویزیون ترکیه اکنون در حال قبضه‌ی یک بازار جدید است: آمریکای جنوبی؛ با پیشتازی سریال «هزار‌و‌یک شب» (Nights 1001 / Binbir Gece) که سال 2014 در شیلی به نمایش درآمد و بسیار محبوب شد و حتی توانست تلویزیون‌های برزیل، پرو، اروگوئه، بولیوی، پاراگوئه، اکوادور، کلمبیا و کاستاریکا را نیز درنوردد. این برنامه به یک برنامه روزانه درخشان برای تلویزیون ترکیه تبدیل شد و باعث شد که آن‌ها اکنون بازار پخش رسانه‌ای سراسر آمریکای مرکزی و جنوبی را در دست بگیرند.
این یک شاهکار برای قاره‌ای محسوب می‌شود که در آن تله‌نوولاهای خانگی بر میانگین متوسط اتاق‌های‌نشیمن بینندگان‌شان حکومت می‌کنند و نشانگر آن است که ارزش‌های عموماً محافظه‌کارانه‌ی مورد حمایت تلویزیون ترکیه توانسته با مخاطبان آمریکای جنوبی رابطه‌ی خوبی برقرار کند.
کشورهای حوزه‌ی بالکان
چگونه تلویزیون ترکیه جهان را تسخیر می‌کند؟
روزانه ده‌ها برنامه‌ی تلویزیونی ترکیه از آلبانی تا دریای سیاه به نمایش درمی‌آیند. جامعه‌شناسان بر این باورند که تماشاگران نسبت به نمایش مدل‌های خانوادگی مردسالار در فیلم‌ها واکنش نوستالژیک نشان می‌دهند، چیزی که در بالکان رو به نابودی است. بینندگان می‌گویند که عاشق شخصیت‌های واقع‌گرایانه، خطوط داستانی جذاب و فقدان خشونت و زبان زشت در این سریال‌ها هستند. این نمایش‌ها جایگزین تله‌نوول‌های پیشتر محبوب آمریکای لاتین شده‌اند که بیش از یک دهه‌ی پیش در منطقه رونق داشتند.
نمایش‌های ترکی در بوسنی و هرزگوین، مقدونیه و پس از آن کوزوو و صربستان از محبوبیت بیشتری برخوردارند. محبوب‌ترین آن‌ها «سده‌ی باشکوه» (Magnificent Century / Muhteşem Yüzyıl) معروف به حریم سلطان بود؛ یک نمایش تاریخی که دوران طلایی امپراتوری عثمانی و دربار سلیمان بزرگ را به تصویر می‌کشد.
تأثیر موج فرهنگی
چگونه تلویزیون ترکیه جهان را تسخیر می‌کند؟
محبوبیت این نمایش‌ها به این معنی‌ست که تأثیر آن‌ها در همه‌جا احساس می‌شود.
– مردان خاورمیانه‌ای در حال سفر به ترکیه هستند و تا سقف 5000 دلار برای کاشت ریش و سبیل به سبک ستاره‌های ریش‌دار سریال‌های ترکی هزینه می‌پردازند.
– اخیرا در طول پخش یک سریال ترکی در نوار غزه، درگیری‌های بین فلسطین و اسرائیل متوقف شد، زیرا بینندگان دو طرف آنقدر مجذوب آن شدند که نمی‌خواستند لحظه‌ای را از دست بدهند.
– در آمریکای لاتین، نسخه‌ی اسپانیایی سریال «هزار‌و‌یک شب» به‌قدری محبوب شده است که والدین نام قهرمانان سریال، اونور (Onur) و شیرزاده (Sherezade)، را بر روی فرزندان خود می‌گذارند.
– البته همه‌ی مخاطبان، طرفدار سبک ترکی بیش‌از‌حد دراماتیک و کند این سریال‌ها نیستند. به گزارش درگاه خبری آنلاین میدل ایست آی / چشم خاورمیانه (Middle East Eye)، یک صحنه‌ی چهار دقیقه‌ای گریه باید برای تماشاگران سوئدی به نیم دقیقه کاهش یابد.
واکنش‌ها و بازخوردها
وقتی چیزی از محبوبیت زیادی برخوردار است، همیشه با بحث‌و‌جدل‌هایی نیز همراه است. برنامه‌های تلویزیونی، ناگزیر پیام‌هایی از کشور مبدأ خود را به‌همراه دارند که ممکن است وضعیت موجود را در کشور مخاطب بر هم بزند و این در حالی‌ست که بسیاری از مضامین همچون رقابت‌های خواهر و برادری، برخورد نسل‌ها و داستان‌های افرادی که از فقر به ثروت می‌رسند، آشنا هستند. بنابراین، برخی از پیام‌های موجود در دل فیلم‌ها می‌تواند بحث‌برانگیز تلقی شوند: حقوق زنان، آزادی مذهبی و شورش جوانان، سه موضوع مهم از این دست هستند.
– نهادهای مذهبی در عربستان سعودی، سریال‌های ترکیه را به‌دلیل به تصویر کشیدن ارزش‌های غربی و نحوه‌ی تأثیرگذاری آن‌ها بر جامعه مورد انتقاد قرار داده‌اند.
– یک حزب ضدمهاجرت در یونان، این سریال‌ها را وسیله‌ای برای تبلیغ کشور ترکیه دانسته است.
– در برخی از کشورهای خاورمیانه، زنان اکنون روسری‌هایی به سبک ترکی به سر می‌کنند.
– در امارات متحده‌ی عربی، جایی که مدت‌هاست خبری از طلاق شنیده نشده است، فیلم‌های ترکی به‌دلیل در بر داشتن مفهوم آزادی‌های زنانه‌ا‌ی که در تلویزیون‌های ترکیه نیز به نمایش درمی‌آیند، با افزایش نرخ طلاق مرتبط دانسته شده‌اند.
سریال‌هایی که دنیا را فتح کردند
چگونه تلویزیون ترکیه جهان را تسخیر می‌کند؟
از دلایل دستیابی سریال‌های تلویزیونی ترک به شهرت، رعایت موارد زیر در اغلب آن‌ها است:
– اسلحه نباید ابتدا در دست قهرمان داستان قرار گیرد.
– دقت به این نکته که مرکز توجه هر داستانی، خانواده است.
– یک فرد خارجی همیشه به یک محیط اجتماعی-اقتصادی واقع در نقطه‌ی مقابل خود سفر می‌کند، مثلاً از یک روستا به شهر.
– قلب‌های تپنده یا شکسته‌ی داستان به‌طرز غم‌انگیزی با عشق گره می‌خورند.
– هیچ‌چیز جذاب‌تر از یک مثلث عشقی نیست.
بر اساس پیش‌بینی ایزت پینتو (İzzet Pinto)، بنیانگذار آژانس جهانی توزیع سریال‌های تلوزیونی، با توجه به از دست دادن بازار خاورمیانه، 500 میلیون دلار هدفی‌ست که می‌توان به‌عنوان درآمد ترکیه از صادرات این سریال‌های تلوزیونی در سال 2023 انتظار داشت، چراکه افزایش طرفداران این سریال‌ها در آمریکای لاتین و گشایش درهای اروپای غربی – به‌ویژه ایتالیا و اسپانیا – به‌روی آن‌ها، ضررهای مربوط به این صنعت در خاورمیانه را جبران خواهد کرد. برخی از محبوب‌ترین درام‌های ترک در سرتاسر دنیا عبارتند از: سده‌ی باشکوه و هزار‌و‌یک شب که به‌ترتیب در 47 و 46 کشور جهان به نمایش درآمده‌اند.