IPTV چیست و چه کاربردهایی در ایران و جهان دارد؟

«تلویزیون پروتکل اینترنت» (IPTV: Internet Protocol Television) یا آی‌پی‌تی‌وی یک پدیده‌ی نسبتاً جدید و در حال توسعه به مفهوم تحویل محتوای تلویزیونی از طریق شبکه‌های پروتکل اینترنتی (IP) است که برخلاف تحویل محتوا از طریق قالب‌های سنتی تلویزیونی، ماهواره‌ای و کابلی عمل می‌کند. برعکس پلتفرم‌های رسانه‌ای ارائه‌دهنده‌ی فرمت‌های مختلف صوتی و تصویری قابل‌دانلود، IPTV امکان پخش پیوسته، سریع و آنلاین رسانه‌ی منبع را فراهم می‌کند و مانند یک کانال تلویزیونی تقریباً بلافاصله شروع به پخش محتوا می‌نماید. پلتفرم‌  IPTVبه‌عنوان یک پلتفرم ابری صوت و تصویر از حدود سال 2002 م / 1381 ش، برای بهره‌گیری کاربران مشاغل و سایت‌های تجاری مختلف همچون فرودگاه‌ها، مدارس، ادارات، هتل‌ها و استادیوم‌های ورزشی و غیره از تلویزیون و رسانه‌های صوتی و تصویری (AV: Audio-Visual) چه در قالب کانال‌های تلویزیونی زنده و چه ویدیوهای درخواستی / حسب تقاضا (VOD: Video On Demand) به‌طور گسترده مورد استفاده قرار گرفته است.

نحوه‌ی عملکرد IPTV

IPTV سرویسی‌ست که با استفاده از برخی پروتکل‌های اینترنتی امکان برنامه‌سازی تلویزیونی و تولید محتوای ویدیویی را فراهم می‌سازد. ارائه‌دهندگان خدمات IPTV با ‌کمک این سیستم به ارائه‌ی برنامه‌های تلویزیونی زنده یا محتوای ویدیویی درخواستی از طریق شبکه‌های IP می‌پردازند. محتوای IPTV اغلب از طریق اتصال به یک شبکه‌ی مدیریت‌شده یا اختصاصی مانند یک خط مشترک دیجیتال (DSL: Digital Subscriber Line) قابل‌ارائه است. در مقایسه با اینترنت اماکن عمومی، این یک شبکه‌ی خصوصی‌ست که به اپراتورهای شبکه، کنترل بیشتری بر ترافیک ویدیویی می‌دهد و در نتیجه، توانایی تضمین کیفیت خدمات، زمان به‌روز‌رسانی، آپتایم (Uptime) یا همان مدت زمان کارکرد درست و بدون اختلال و تأخیر سرور و همچنین، پهنای باند (Bandwidth) و قابلیت اطمینان بالا را برای اپراتورهای شبکه به ارمغان می‌آورد.

در پخش سنتی تلویزیونی، همه‌ی برنامه‌ها به‌طور همزمان در فرمت چندپخشی (Multicast) پخش می‌شوند. سیگنال‌های برنامه‌ی موجود در پایین‌دست (Downstream) جریان می‌یابند و بینندگان با تغییر کانال تلویزیون، برنامه‌ها را انتخاب می‌کنند.

یک سرویس IPTV در مقابل، تنها یک برنامه را در یک زمان ارسال می‌کند، یعنی دارای یک فرمت تک‌پخشی (Unicast) است؛ به بیان دیگر، محتوا در شبکه‌ی ارائه‌دهنده‌ی خدمات اینترنت (ISP: Internet Service Provider) باقی می‌ماند و تنها برنامه‌ای که کاربر نهایی (End User) انتخاب می‌کند به دستگاه کاربر ارسال می‌گردد. هنگامی که بیننده کانال را تغییر می‌دهد، یک جریان (Stream) جدید مستقیماً از سرور ارائه‌دهنده به بیننده منتقل می‌شود. IPTV هم مانند تلویزیون کابلی، به یک گيرنده‌ی ديجيتال تلویزيونی (Set Top Box) یا سایر دستگاه‌های مستقر در محل مشتری (CPE: Customer Premises Devices) مانند روتر وای‌فای (Wi-Fi) یا فیبر نوری یا اتصال اینترنت ‌پهن‌باند نیاز دارد.

IPTV اساساً از یک IP آدرس چندپخشی پیروی‌کننده از پروتکل یا همان قرارداد مدیریت گروه اینترنت (IGMP : Internet Group Management Protocol) برای پخش زنده‌ی تلویزیونی مبتنی بر IPv4 (پروتکل اینترنت نسخه‌ی 4)، از پروتکل جریان بلادرنگ یا همان پروتکل پخش بی‌وفقه (RTSP: Real-Time Streaming Protocol) برای اجرای برنامه‌های درخواستی و از کشف شنونده / استماع‌کننده‌ی چندپخشی (Multicast Listener Discovery) برای پیشبرد عملکرد خود در شبکه‌های IPv6 (پروتکل اینترنت نسخه‌ی 6) استفاده می‌کند. پروتکل‌های رایج مورد استفاده‌ی دیگر نیز عبارتند از پروتکل پیام‌رسانی بی‌وقفه (RTMP: Real-Time Messaging Protocol) و پروتکل انتقال ابرمتن (HTTP: Hypertext Transfer Protocol).

کاربردهای IPTV در ایران

گرچه استفاده از قابلیت‌های فن‌آوری IPTV که در ایران به «تلویزیون تعاملی» (Interactive TV) نیز معروف است به اندازه‌ی آمریکا و اروپا در داخل کشور شناخته‌شده نیست ولی هم‌اکنون در شرکت‌ها و سازمان‌های مختلفی چون صدا‌و‌سیما، مخابرات، ایرانسل، هتل‌ها و غیره رو به افزایش است. خدمات‌دهندگان این فن‌آوری در ایران هم مشغول به فعالیت هستند و با یک جستجوی ساده‌ی اینترنتی می‌توان به آن‌ها دست یافت. برای بهره‌گیری از خدمات IPTV به صدور پروانه از سازمان تنظیم مقررات و ارتباطات رادیویی نیاز است. شیوه‌ی تنظیم مقررات (Regulatory) اعطای پروانه به این فن‌آوری، به‌صورت عمومی و غیرمزایده‌ای است. شرکت‌های واجد شرایط می‌توانند موفق به دریافت این پروانه شوند. شبکه‌های دسترسی نیز می‌توانند به‌واسطه‌ی شرکت‌های دارنده‌ی پروانه، خدمات خود را به کاربران نهایی عرضه کنند.

کاربردهای IPTV در جهان

از آنجا که IPTV از یک سیستم تحویل مبتنی بر بسته (Packet-Based Delivery System) استفاده می‌کند، می‌توان آن را با سایر خدمات مخابراتی مبتنی بر IP، مانند صدا روی پروتکل اینترنت (VOIP: Voice Over Internet  Protocol) و اینترنت پرسرعت تلفیق و توأم کرد. همچنین، استفاده از IP به ارائه‌دهندگان امکان می‌دهد تا از خدمات و برنامه‌های مختلف دیگر مانند ویدیوی درخواستی، تلویزیون تعاملی، پخش زنده (livestreaming) و تغییر زمان و پیام‌رسانی درون‌برنامه‌ای (in-program messaging) پشتیبانی به‌عمل آورند. در واقع، IPTV یک اصطلاح گسترده برای سرویس‌های تلویزیونی‌ست که بینندگان را قادر می‌سازد تا محتوا را به روش‌های دیگری به‌جز پخش زنده همچون ضبط دیجیتال (Digital Recording)، نمایش‌های تلویزیونی درخواستی و امکان بازگردانی یا راه‌اندازی مجدد برنامه‌های زنده‌ی پیشتر در حال اجرا نیز استفاده کنند. IPTV با مدل تحویل محتوای دیگری به‌نام تلویزیون اینترنتی ( Internet TV) که به پخش محتوای تلویزیونی از طریق یک وب‌سایت و اتصال اینترنتی پهن‌باند می‌پردازد در رقابت است.

حرف آخر

علاقه‌مندان به استفاده از IPTV می‌توانند پس از خرید و اتصال یک گيرنده‌ی ديجيتال تلویزيونی به دستگاه تلویزیون خود از خدمات و امکانات متعددی چون پخش زنده، بازی‌ها و بانک‌های آنلاین، خرید اینترنتی، آرشیو موسیقی، فیلم و سریال وغیره برخوردار شوند. در صورتی که خواهان کسب اطلاعات بیشتر و مشاوره در این زمینه و مواردی چون راه‌اندازی سامانه‌ی نمایشی و ورود به بازار کار این حوزه هستید، می‌توانید از تجربیات کادر مجرب muvi.ir در راه‌اندازی سرویس‌های موفق بهره ببرید. ما تا انتهای راه همراه شما خواهیم بود. 

منابع انگلیسی: wikipedia، techtarget